Σκυριανή λαϊκή τέχνη : ξυλόγλυπτα, κεραμικά και κεντήματα

Η ξυλογλυπτική της Σκύρου
Περίτεχνα σκαλισμένα μπαούλα, σκαμνάκια και σοφράδες είναι τα προϊόντα μιας τέχνης που έφεραν στη Σκύρο οι εξόριστοι από το Βυζάντιο. Η σκυριανή ξυλογλυπτική αποτελεί ένα σπουδαίο κλάδο της χειροτεχνίας στη Σκύρο. Ο πλούτος σε σχέδια και φόρμες, η αισθητική και ο ιδιαίτερος τρόπος τεχνικής κατασκευής κάνουν τα σκυριανά ξυλόγλυπτα να κατέχουν καλλιτεχνική αυτοτέλεια ανάμεσα στα Ελληνικά ξυλόγλυπτα.
Η δημιουργία τους ξεκίνησε από μεράκι και αγάπη ερασιτεχνών και εξελίχθηκε σε παραγωγή επαγγελματιών εδώ και πολλά χρόνια, κοσμώντας σπίτια και αρχοντικά, εντός και εκτός Σκύρου. Ιστορικά, τα ξυλόγλυπτα της Σκύρου που σώζονται μέχρι σήμερα είναι κυρίως από το 19ο αιώνα και μετά.
Τα σκυριανά ξυλόγλυπτα χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες:
α.αρχιτεκτονικές κατασκευές-μόνιμες
β.έπιπλα-κινητές κατασκευές
γ.μικροξυλογλυπτική-ποιμενική
δ.εκκλησιαστική ξυλογλυπτική
Τα ξύλα που χρησιμοποιούνται είναι το σφεντάμι, η αγριελιά, η μουριά, η καρυδιά και το μαόνι. Το ιδιαίτερο γνώρισμα των σκυριανών ξυλόγλυπτων επίπλων είναι το μικρό τους μέγεθος. Ο προσδιορισμός «σκαμνάκι σκυριανό», που παραπέμπει σε πολύ μικρή και μικρή καρέκλα, σχεδόν μικροσκοπική σε σχέση με τα γνωστά έπιπλα, είναι το πρώτο γνώρισμα που καθιέρωσε παντού τα σκυριανά έπιπλα.
Η αισθητική αξία των σκυριανών ξυλόγλυπτων βρίσκεται στη φόρμα τους, στην τελειότητα της κατασκευής τους, στο γλυκό και απαλό σκάλισμα και στα διακοσμητικά τους σχέδια, δημιουργώντας έτσι την πλουσιότερη συλλογή λαϊκών σχεδίων που δεν συναντάται σε κανένα άλλο μέρος του Ελληνικού χώρου.

Αγγειοπλαστική Σκύρου
Μια τέχνη που άνθησε από την αρχαιότητα στο νησί. παραδοσιακές σκυριανές
πιατέλες.

Το κέντημα και τα υφαντά της Σκύρου
Η κεντητική παράδοση των Σκυριανών χάνεται στους αιώνες, στο Εθνογραφικό και Λαογραφικό Μουσείο Μάνου & Αναστασίας Φαλτάιτς, σήμερα σώζονται πολύ παλαιά κεντήματα που ανήκαν στην οικογένεια Φαλτάιτς και παραδόθηκαν από γενιά σε γενιά. Οι περιηγητές που πέρασαν από τη Σκύρο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας κι έγραψαν γι αυτά, αναφέρονται με θαυμασμό στα κομψά κεντήματα που έκαναν οι κοπέλες της Σκύρου.
Το «γραφτό», ήταν αποκλειστικά δημιούργημα της άρχουσας τάξης, ενώ τα σχέδια
αποτελούσαν οικογενειακές αποκλειστικότητες που οι Σκυριανές προσπαθούσαν να τις διαφυλάξουν με μυστικότητα για να μην αντιγραφούν. Ειδικά τα γραφτά κεντήματα, που τόσο ξεχωρίζουν από όλων των άλλων περιοχών της Ελλάδας, έχουν ζωγραφισμένες συμβολικές παραστάσεις που η προέλευσή τους χάνεται στους αιώνες.

Τοπικά προϊόντα
Η Σκύρος είναι κυρίως κτηνοτροφικό νησί και φημίζεται για την εκτροφή αρνιών και
κατσικιών. Τα κρεατικά και γαλακτοκομικά προϊόντα είναι γνωστά για την ποιότητα και τη γεύση τους καθώς κατσίκια και πρόβατα βόσκουν ελεύθερα στο βουνό και τα γύρω νησάκια και ξεδιψούν με θαλασσινό νερό. Ωστόσο μεγάλη παραγωγή υπάρχει και σε μέλι και τυροκομικά προϊόντα όπως μυζήθρα, κεφαλοτύρι και ξυνοτύρι.

Γραβιέρα Σκύρου
Η ντόπια γραβιέρα έχει πικάντικη γεύση και αποτελεί τον ιδανικό μεζέ για τσίπουρο και κρασί. Πιο παλιά μάλιστα ακολουθούσαν μια ειδική μέθοδο συντήρησης και ωρίμανσης της γραβιέρας. Έπαιρναν τα κεφάλια της γραβιέρας και τα τοποθετούσαν μέσα σε ένα ειδικό πήλινο κιούπι, το οποίο έθαβαν μέσα στη γη. Έστρωναν την επιφάνεια των τυριών με θυμάρι, από πάνω τοποθετούσαν άλλη μια στρώση με κεφάλια γραβιέρας και πάλι θυμάρι και πάλι γραβιέρες μέχρι να γεμίσει το σκεύος. Στη συνέχεια, το σφράγιζαν και το σκέπαζαν με χώμα αφήνοντάς το εκεί από την άνοιξη μέχρι τον Δεκέμβρη όταν και το άνοιγαν παραδοσιακά τις ημέρες των Χριστουγέννων.

Ξινοτύρι Σκύρου
Tο ξινοτύρι είναι ένα υπέροχο λευκό μαλακό τυρί από αιγοπρόβειο γάλα με ελαφρώς ξινούτσικη γεύση και γιαουρτένια υφή.

Μυζήθρα Σκύρου
Η φρέσκια μυζήθρα θυμίζει πολύ ανθότυρο, όχι πολύ αλμυρή, ό,τι πρέπει για λαδόπιτες και ψωμοτύρια, με ντομάτα ή μαρμελάδα, η ουδέτερη γεύση της ταιριάζει με όλα.

Μέλι Σκύρου
Το θυμάρι είναι το σπουδαιότερο μελισσοκομικό φυτό. Απο αυτό παράγεται το περίφημο θυμαρίσιο μέλι. Η Σκύρος έχει θυμάρι από το νότο έως το βορά, και το
μέλι το οποίο παράγεται είναι μοναδικό και εξαιρετικής ποιότητας. Επίσης παράγεται
αρίστης ποιότητας πευκόμελο.

Φάβα Σκύρου
Η σκυριανή φάβα έχει τη δική της ιδιαίτερη γεύση με έντονο γήινο χαρακτήρα, νότες ξηρών καρπών και ελαφρώς γλυκιά επίγευση. Τρώγεται ιδανικά σαν ορεκτικό ή σαλάτα βρασμένη και αρτυμένη με λάδι και κρεμμύδι, ενώ οι Σκυριανοί προσθέτουν και λίγο μάραθο για να την απογειώσουν.

Τραχανάς Σκύρου
Ο τραχανάς είναι ζυμαρικό φτιαγμένο από αλεύρι και γάλα και έχει σχήμα κοκκώδες και ακανόνιστο. Υπάρχει σε διάφορες ποικιλίες: ξινός και γλυκός, χοντρός και ψιλός. Ο ξινός τραχανάς ζυμώνεται με γιαούρτι. Στην Σκύρο τον χρησιμοποιούν στις πίτες και στα γεμιστά.

Ζυμαρικά Σκύρου
Στην Σκύρο παράγονται επίσης μακαρόνια με την “ζούμη” δηλαδή με ζύμη που
φτιάχνουν οι Σκυριανές νοικοκυρές.

Πίτες Σκύρου
Στην Σκύρο φτιάχνονται πολλές πίτες: με τραχανά, με ρύζι, με τυρί, με κολοκύθα, με χόρτα, με μέλι και έχουν ιδιαίτερες ονομασίες. Η πιο γνωστή είναι η λαδόπιτα που την βρίσκεις παντού, γαλατόπιτες, τραχανόπιτες, κρεατόπιτες, ρυζόπιτες και λαδόπιτες με μέλι.

Ξηροτήγανα Σκύρου
Τα ξηροτήγανα είναι ένας μεγάλος λουκουμάς με τρύπα στη μέση με μυρωδάτο μέλι. Με αυτό το γλυκό γίνονταν οι προσκλήσεις για ένα γάμο ή βάφτιση.

Κρασί Σκύρου
Στην Σκύρο παράγεται καλό τοπικό κρασί στα οινοποιεία της περιοχής. Ενημερωθείτε από τους τοπικούς οινοπαραγωγούς για τις διαφορετικές ποικιλίες, τον τρόπο παρασκευής του κρασιού, τα κελάρια, το κλίμα και το έδαφος που αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για το γευστικό αποτέλεσμα που δοκιμάζετε και περιηγηθείτε στα αμπέλια για να μάθετε από κοντά πώς παρασκευάζεται ο αγαπημένος σας οίνος, λευκός, ροζέ, κόκκινος, γλυκός ή ξηρός κτλ.  Στα οινοποιεία της
περιοχής λειτουργούν αίθουσες γευσιγνωσίας για να δοκιμάσετε από διαφορετικές φιάλες και κατάστημα για να αγοράσετε έπειτα αυτό που σας άρεσε περισσότερο.

Αστακοί και φρέσκα ψάρια
Η Σκύρος φημίζεται για τα φρέσκα ψάρια, τα θαλασσινά και κυρίως τον αστακό της.

Βότανα
Τα παραδοσιακά βότανα (θυμάρι, φασκόμηλο, ρίγανη, κρίταμο) είναι εξαιρετικά και χρησιμοποιούνται τόσο για καρυκεύματα όσο και για αφεψήματα.

Σκυριανή κουζίνα
Η παραδοσιακή κουζίνα του νησιού είναι ποικίλη και ενδιαφέρουσα. Διαθέτει φρέσκα υλικά, γευστικότητα, ποιότητα και τη σοφία των συνταγών που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Τυπικά παραδοσιακά πιάτα είναι η φάβα, τα “γιαπράκια”, τα χειροποίητα ζυμαρικά και το ψητό κατσίκι με ρύζι ή ζυμαρικά, που σερβίρεται στα τοπικά πανηγύρια. Η “λαδόπιτα” φτιάχνεται με αφράτη ζύμη και σερβίρεται με τοπικό τυρί. Τα “τεροπιτάρια” με ρύζι και τυρί μυζήθρα, οι γαλατόπιτες και οι τραχανόπιτες

Σκυριανά γλυκά
Όσον αφορά στη ζαχαροπλαστική, οι ντόπιες τηγανίτες (με την τρύπα στη μέση), που σερβίρονται με μέλι, είναι πάντα το αγαπημένο παραδοσιακό γλυκό της Σκύρου και χρησιμοποιούνται ως προσκλητήριο σε γάμους και βαφτίσεις.
Τα Σκυριανά αμυγδαλωτά έχουν βραβευτεί πολλές φορές σε εθνικούς διαγωνισμούς ζαχαροπλαστικής και ας μην παραλείψουμε τα γλυκά του κουταλιού που σε κάθε σπιτικό φτιάχνονται από τους καρπούς των δέντρων της αυλής.